Âlem, Sonradan Yaratılmıştır

Yaşayan hiç kimse kendisinin kıdem (ezeli) sıfatına sahip olduğunu iddia etmediği gibi böyle bir sıfatın işaretine de kimse sahip değildir. Böyle bir iddia da bulunan kişinin yalancı olduğu zaruri olarak bilinir. Zira o kişinin başlangıcı sabittir ve sırf bu yüzden yaşayanların hepsinin hadis (sonradan) olduklarını söylememiz şarttır. Ölülere gelince onlar zaten dirilerin idaresi altındadır ve onlar hadis olmaya daha layıktır. 

Âlemin yaratılmış olup olmadığı (hadis olması) hususunda haber, akıl yürütme ve gözlem metoduna başvurarak karar veririz.

Haber; Allah’tan bize gelen delildir ki insanoğlu benzerini getirmekten acizdir. Kur’an-ı Kerim’de Allah’ın her şeyin yaratıcısı, göklerin ve yerin var edeni ve her şeyin sahibinin Allah olduğu haber verilmiştir. Haberlerin delil olma keyfiyetini daha önce söylemiştik.

Gördüğümüz her varlık, kendi başına müstakil değil aksine birçok şeye muhtaçtır. Kıdem olmanın ilk şartı ise başkasına muhtaç olmamaktır. Ayrıca bu gördüğümüz varlıklar, zıt ve muhtelif tabiatların birleşimidir. Bu ise bu nesnelerin başkalarıyla birleştiğini ve sırf bu özelliği ile sonradan olduğunu ortaya koymaktadır.

Âlem, cüzlerden meydana gelmiştir ve cüzler yok iken sonradan olmuştur. Bu cüzlerin aynı zamanda çoğalması, gelişmesi, değişmesi hadisliğin delilidir. Maddenin özünün sonsuz olduğu farz edilse bile sonsuz olanın cüzlerle bir araya gelmesi söz konusu olamaz.

Gördüğümüz ve hissettiğimiz tüm varlıklar; ya temizdir veya pistir. Küçüktür, büyüktür, güzeldir, çirkindir, aydınlıktır, karanlıktır ve bu tüm özellikler değişime ve yok olmaya müsaittir. Değişen veya yok olanın özelliği ise dağılabilme özelliğidir. Dağılan ve bölünebilen bir varlığın ise kendi zatı ile kaim olması mümkün değildir. 

Sadece duyu organlarıyla değil akıl yürütme yoluyla da âlemin hadis olduğunu anlayabiliriz.

Bir cisim ya hareket halindedir veya durağandır. İkisinin bir arada olması mümkün değildir. Hem hareket hem de sükûn hiçlik demektir. Bu durumda ya sükûn ya hareket hadistir. Ezelde birinin var olması diğerinin batıl olmasını icap ettireceğine göre her ikisi de hadistir. Yine cisim ya hareketli ya da hareketsiz kalmak durumundadır. Buna mecburdur ve mecbur olduğu ve başkalarının idaresine mahkûm olduğundan âlem cisimdir.

Âlem; noksanlık, fazlalık, çirkinlik, güzellik, temiz veya pis olma, hareketli olması, durağan durması, ayrılması, birleşmesi ile sürekli değişir, daima değişir. İki zıttın bir arada olması mümkün olmadığından bu değişimler sürekli sonradan olur.

Bu noktada şöyle bir soru sorulabilir. Bütün bu değişimleri meydana getiren bir öz bulunması lazımdır ve bu öz ezelidir. Bu fikre katılmıyoruz. Bu özü yaratanda Allah’tır. Bazı insanlar buna mahiyeti belirsiz “heyûlâ” diyorlar. Ne demek istediğimizi şöyle açalım: Kaba koyulan herhangi bir şeyin kabın hacminden büyük olması mümkün değildir. Bunun içindir ki insanın meniden, ağacın tohum tanesinden meydana gelmesi mümkün değildir. Heyûlâ menide ise meni ya yok olmuştur veya değişime uğramıştır. Bu durumda heyûlâ denilen şeyin batıl olduğu da ortaya çıkar. Meni yok olması başlı başına onun kadim olmadığına delildir. İnsan, apayrı bir varlık olarak yaratılmıştır.

“Ahirette insan, ahirette baki olmayan bir şeyle baki kılınacak, bugünde insanın kadim olmayan bir şeyle kadim olması niçin mümkün olmasın?” gibi bir soruyla karşılaşmak mümkündür. Bu soruya iki türlü cevap verilebilir:

Aslında burada demagojiden başka bir şey yoktur. Zira hadis olmanın anlamı yok iken sonradan olmaktır. Ezelde yok olmayan kadimdir. Sonradan olan hiçbir şeye kadim denilemez. “Kadim olmayan bir şeyle” demek zaten o şeyin kadim olmadığını itiraf etmek demektir. Bekanın vasfı ise sadece kendisi ile bulunsun veya bulunmasın zaman akımında devamlı var olmaktan ibarettir. Beka ile kıdemi birbirine karıştırmak doğru değildir.

İkincisi; insanın ahirette baki olması bize gelen haberlerle (ayet ve hadislerle) sabittir. Ya bu haberleri kabul edip teslim olursunuz bu noktada âleminde hadis olduğunu kabul etmelisiniz veya haberlere teslim olmazsınız bu durumda ahiretteki hallerden bahsetmeniz kendi kendinizi yalanlamaktır.  

Herhangi bir şey ancak kendinden önce var olan şeyler sayesinde var olur. Tek başına bu bile âlemin hadis olduğuna delildir. Mesela biz birisine “Ne zaman bir lokma yerse başka bir lokma da ye” dersek bu kişi ilk lokmadan sonra diğerini yiyecek ve sürekli yemek halinde kalacaktır. Bu ise bir başlangıç halini ifade eder. Başlangıç olduğu vakit kendisine ilave edilecek ve fazlalaşacak ilaveler söz konusu olabilecektir. (Başlangıç olmazsa değişim, fazlalık, eksiklik vs. olmaz) Her sayının başı vardır. Hangi sayıyı ele alırsanız alın mutlaka başlangıç sayesinde vardır. Sonucun ne olduğu önemli değildir.

Kâtipsiz yazı, ayıran olmadan ayrılık, hareket ettiren olmadan hareket, durduran olmadan durmak mümkün değildir. Var eden olmadan da âlem olmaz. Birbirine zıt, sürekli hareket halinde olan âlemin birbirine uyumlu bir şekilde var olması hayret verici bir iştir. Bütün bunlar âlemin hadis olduğunun delillerindendir.

Âlemin bütün parçaları adeta kendisinin hadis olduğunu haykırır. Parçaların kendi başlangıçlarını bilmemesi, kendisinde bozulan yerlerini tamir edememesi, kendisi gibi bir varlığı var edememesi, acizliği… vs.

Mutezile’den çoğu cisimlerde yer alan hareket ve sükûn gibi sıfatların maddenin kendi özünden kaynaklanmadığını kabul ediyor. Lakin ne gariptir ki, onlar ebedilik hususunda çelişkiye düşüyorlar ve maddeye kendi zatından ebedilik veriyorlar. Hâlbuki kendi kendine var olabilen ve kendi özü ile ebedi kalabilen bir varlığın öncelikle kadim olması lazımdı. Ve aslında bu görüşe de yaklaşmışlardır. Çünkü Mutezile, âlemin tümünde Allah’ın sıfatlarının bazısının katıldığını öne sürüp âlem onunla var idi demektedirler. Onların nazarında Allah’ın irade ve fiil sıfatları da âlemin bir parçasıdır. Buna göre Allah’ın zatı, âlem yok iken mevcut idi. Sonra âlemin olmasından başka bir şey meydana gelmemiştir. Öyle ise âlem, kendi zatı ile var idi ve kendi zatı ile bakidir. Bu görüşün tevhid inancını yok ettiği malumdur. (Âlemin kendinde kendinden menkul bir güç, öz adına ne derseniz deyin herhangi bir şey yoktur. Âlem yaratılmıştır ve yaratılmaktadır.)